“Bir gün bir çiftçi oğluyla birlikte günlük işlerini yaparken bir at çıka gelir. Atın üzerinde hiç bir işaret yoktur. Çiftçi bir çiftlikten kaçmış olduğunu düşünür. Ve atın üzerine binerek yol alır. Oğlu da çiftçiyi takip etmeye başlar. Bir müddet bu durum devam eder. At bir süre sonra bir göl kıyısına su içmeye gider. Çiftçi at su içmesini bitirdikten sonra atı tekrar yola sokar. Bir müddet yol aldıktan sonra at bu sefer ot yemek için başka bir yerde durur. Karnını doyurduktan sonra çiftçi atı tekrar yola sokar. Bu şekilde bir müddet daha yola devam ederler. At ihtiyaçları için durdukça çiftçi her seferinde atı daha kolay yola sokmaktadır. Akşam olmuştur. At geldiği çiftliğin yolunu bulmuştur. Atın sahibi “bu benim atım, nasıl bildiniz benim olduğunu” der çiftçiye. Çiftçi de “biz değil kendisi yolunu buldu” der”. (ALINTI)
Değerlerimiz, yolumuza ışık tutarak yolumuzu aydınlatan önemli araçlardır. Yaşamda kim olduğumuzu belirleye, kararlarımızın ve seçimlerimizin altında yatan ana nedenlerdir. Hayat amacımızı keşfetmemize katkı sağlar. Karakterimizi ve duruşumuzu yansıtır. Bireysel özümüzdür.
Eski Yunanca’da öğreti anlamına gelen ve logostan türetilmiş olup, kültürel normlarla ilgili bir terimdir. Fakat normlardan daha evrensel ve soyuttur. Literatürde değerlerin ne olduğuna dair pek çok tanım yapılmakla birlikte en yaygın tanıma göre, istenilen, bireylerin hayatlarında yol gösterici olan, değişik önem derecelerindeki durum ötesi hedeflerdir. İnsanların tercih ve arzularını yansıtır. İnsan değerlerle hayatın anlamını bulur ve kişisel vizyonunu belirler.
TDK’ya göre değer kelimesi tek başına ya da farklı cümlelerle beraber kullanılabilir. En kısa özetiyle, bir şeyin önemini belirlemeye yarayan soyut ölçü, bir şeyin değdiği karşılık, kıymet anlamındadır.
Her insanın doğuştan getirdiği evrensel ve birbirinden farklı kişisel değerleri vardır. Bu değerlerin temelleri ailede atılır ve sonrasında çevre vb faktörlerin etkisiyle şekillenir. Bir birey olarak farkındalıkla kendi değerlerimizi yaşama geçirmek güçlü bir yaşamın kaynağıdır. Çünkü, insanın kendini tanıması değerleriyle olur.
Değerler aynı zamanda toplumsal ve bireysel ilişkilerimizi düzenleyerek onlara yön verir. Değerlerimizi belirlerken toplum kültürüyle özdeş bir şekilde bunu yapmaya özen göstermek toplumsal uyum için önemlidir.
Kişisel değerleri belirlemek, her bireyin yaşam tarzlarına uyum sağlaması, kişilik özelliklerini tanımlaması, hedefleri ve ihtiyaçları belirleyerek karşılaması, hayat amacına odaklanması, yaşamında anlam bulması, iyi ve motive hissetmesi için gereklidir.
Değerlerimiz ne kadar güçlüyse, hedeflerimizle ne kadar uyumluysa ve onları ne kadar doğru yaşayabiliyorsak seçimlerimiz de o kadar güçlü olur. Değerlerimiz zaman içinde değişiklik gösterse de bazı temel özelliklere sahiptir.
Rokeach’ın belirttiği özelliklere göre,
- Değerler duygusaldır
- Davranışsaldır
- Kişisel ve kişiler arasıdır
- Değerler tercihtir
- Değerler standarttır
- İnançtır
- Tercih edilebilir şeylere dairdir
- Süreklilik arz eder
- Bağlı olduğu kültüre göre değişir
Değerlerimizin altında yatan en önemli faktör ise inançlarımızdır. Pratikte inançlarımızla hareket eder ve onları otomatik olarak uygulamaya alırız. Ve bu uygulamalarla kararlarımızı veririz. Bu nedenle otomatik pilotta karar vermemek için değerlerimizi doğru şekilde hayata geçirmeli ve yaşanmasına izin vermeye dikkat etmeliyiz.
Özetle, yaşamın her alanında bulunan ve herkes için farklı öneme sahip olan kişisel değerlerimizin farkında olmak,
- Bireysel fark sağlar
- Bakış açımızı geliştirir ve netleştirir
- Karalarımızı kolaylaştırır
- Tutum ve davranışlarımızı yönetir
- Yaşamımıza rehberlik sağlar
Peki değerlerimizi nasıl tanımlarız ya da nasıl belirleriz ?
Çok sayıda değer vardır. Bunlar içerisinden seçim yaparken bulacağımız en güzel çözüm, kendimize koçluk yaparak bazı sorular sormak ve bizim için en değerli olanlarını belirlemektir. Örneğin, beni ne iyi hissettiriyor ? hayat amacım nedir ? beni neler üzer ? beni neler mutlu ya da mutsuz eder ? gibi sorulardan yararlanabiliriz.
Hz. Mevlana’nın dediği gibi insanın değeri “Aradığı şeydir”. Peki sen ne arıyorsun ?
Değerlerimizle anlam bulduğumuz hayatı doyasıya yaşadığımız bir kaşif olmamız dileğiyle…
Sevgi ve Saygılarımla,
Nurten Kılıçparlar
İş Profesyoneli / Mentor / Eğitmen / Bloger